Ta , Teburin Bincike | Wannan cikakken bincike ya fito ne daga bayanan farko na Nairametrics, amma an fadada shi da cikakken bayani, misalai, da mahangar Kano domin karin fahimta.
Shugaba Bola Ahmed Tinubu ya dauki wani muhimmin mataki na gudanarwa da ke nuna mayar da hankali ga gina tushen tattalin arzikin Najeriya. A wata sanarwa da ta fito daga fadar shugaban kasa, ya kafa kwamitocin gudanarwa na cibiyoyi uku masu muhimmanci ga rayuwar talakawa: Bankin Noma (BOA), Asusun Ci Gaban Noma na Kasa (NADF), da Hukumar Ilimi na Asali ta Duniya (UBEC). Amma wannan ba kawai naɗin kwamitoci ba ne kamar na yau da kullun; alama ce ta farko cewa gwamnatin ta fara aiwatar da dabarun da ta yi wa’adi a kan noma da ilimi.
Fahimtar Dabarun: BOA da NADF Suna Aiki Tare
Ga wanda bai sani ba, BOA da NADF duk suna da alaka da ba da kudi ga noma, amma ayyukansu sun bambanta sosai. Bankin Noma (BOA) shi ne bankin gwamnati da ke ba da lamuni kai tsaye ga manoma da masu sana’ar noma. Misali, wani manomi daga Kumbotso da ke son sayen takin zamani da iri-iri zai iya neman lamuni daga BOA domin ya fara aikin.
Daga gefe guda, Asusun Ci Gaban Noma na Kasa (NADF) baya ba da lamuni kai tsaye ga manoma. A’a. Manufarsa ita ce saka hannun jari a cikin tsarin noma. Wannan yana nufin gina manyan ayyuka kamar hanyoyin rarraba kayayyaki zuwa kasuwa, cibiyoyin sarrafa amfanin gona (processing plants), da kuma bincike kan iri masu inganci. Idan BOA tana taimaka wa manomi daya, NADF tana gina hanyar da duk manoman za su bi don isa kasuwa cikin sauƙi.
“Dalilin da ya sa naɗin kwamitocin biyu a lokaci guda yana da muhimmanci shi ne don kaucewa rugujewar aiki,” in ji Dk. Femi Ola. “A baya, ana iya samun lamuni daga BOA amma manoman ba su da wata hanya mai inganci ta kai amfanin gona zuwa kasuwa bayan girbi, don haka suna cin asara. Yanzu, da shugabannin duka biyu suna aiki tare, za a iya tsara shirye-shirye. BOA za ta ba da lamuni don noman wake, sannan NADF za ta saka hannun jari a cikin masana’antar sarrafa wake a Kano. Haka ne noma ke zama kasuwanci.”
Matsayin UBEC: Gina Tushe Don Noman Zamani
Haɗa Hukumar Ilimi na Asali ta Duniya (UBEC) a cikin wannan tsari shine abin da ke nuna zurfin tunani. Domin muna son noma mai inganci? Dole ne mu samar da ilimi mai inganci. Yawancin manoman mu a yanzu suna da matsalar karatu da lissafi, wanda ke hana su yin lissafin kuɗi ko fahimtar fasahohin noma na zamani.
“Kana iya ba wa manomi abin hawa na zamani (tractor), amma idan bai san yadda zai yi amfani da shi ba, ko kuma bai iya lissafin kuɗin man fetur da zai cinye ba, to abin hawan zai tsaya cikin gida,” in ji Hajia Amina Bello. “ UBEC tana da alhakin inganta ilimin firamare. To, me ya sa muke magana game da ilimin firamare a kan batun noma? Domin yaro da ya koyi lissafi da kimiyya yanzu, shi ne manomi, masanin sarrafa amfanin gona, ko mai sayar da takin zamani na gobe. Ingantaccen kwamitin UBEC zai iya tabbatar da cewa makarantun mu suna horar da yaran don fuskantar matsalolin gaskiya, ba kawai yin roraye ba.”
Kalubalen Da Suka Gabata Da Kokarin Sababbin Shugabanni
Sabbin shugabannin waɗannan hukumomi suna fuskantar aiki mai nauyi. BOA a baya ta kasance tana da matsalar lamunin da ba a dawo dasu ba, wanda ya sa ta yi karan da ba ta iya ba da lamuni. Wasu ma suna cewa lamunin da ake bayarwa yana zuwa ne ga mutanen da suke da alaka da siyasa, ba ga manoma na gaskiya ba. Sabuwar hukumar NADF kuma dole ne ta fara daga sifili, ta gina tsarin aiki da tabbatar da kudaden ta ba su tafi ba.
Ga UBEC, babban kalubale shi ne yadda za a raba aiki da kudade tsakanin gwamnatin tarayya da gwamnatocin jihohi. Akwai makarantun firamare da ba su da kujeru ko littattafai, yayin da kudaden UBEC ke kwance a asusu. Sabon kwamitin dole ne ya tilasta wa jihohi yin amfani da wadannan kudaden daidai, musamman a yankunan noma.
Menene Wannan Ke Nufi Ga Manoma Da Malamai A Kano?
Ga mutanen Kano da ma sauran jihohin arewacin Najeriya da noma ke taka rawa, wannan yana iya zama canji mai kyau idan aka aiwatar da shi da gaskiya.
- Ga Manoma: Za a iya samun lamuni mai sauƙi daga BOA don sayen taki, iri, ko kuma ƙananan injinan noma. Sannan, tare da aikin NADF, za a iya gina wuraren ajiya (silos) a wurare kamar Dawanau ko Yankaba don adana hatsi, wanda zai rage asara da rashin tsada a lokacin rani. Hakanan, za a iya samun tallafi don horo kan yadda ake amfani da fasahar noma ta zamani (agricultural extension services).
- Ga Malamai da Dalibai: UBEC da aka inganta zai iya kawo gyare-gyare a makarantun firamare. Zaka iya samun makarantu masu computer da kayan aikin kimiyya, da kuma malamai da aka horar da su sosai. Wannan yana taimaka wa yaran fahimtar mahimmancin noma tun daga kanana, kuma ya ba su kwarewar da za su bukata idan sun yanke shawarar shiga harkar noma a matsayin masana.
A karshe, duk wadannan suna da alaka da farashin abinci a kasuwa. Idan noma ya yi nasara, yawan amfanin gona zai karu, farashin abinci zai ragu, kuma za a samar da ayyukan yi.
Karshen Magana: Ai Gaskiya Ko Zato Ne?
Dukkan wadannan kyakkyawan zato ne. Amma gaskiyar ita ce, naɗin kwamitoci shine mataki na farko kawai. Nasarar za ta zo ne lokacin da wadannan hukumomin suka fara aiki tare da manoma da kungiyoyinsu, suka ba da lamuni da horo na gaskiya, suka kuma kaurace wa siyasa da cin hanci. Watanni masu zuwa za su nuna ko wannan farkon sabon zamani ne a noma da ilimin mu, ko kuma wani labari ne na yau da kullun. Idan aka yi aiki da gaskiya, Najeriya na iya komawa kan taswirar masu samar da abinci a duniya.
Tushen Farko: An fadada wannan rahoton ta amfani da bayanan da Nairametrics suka fara bugawa, tare da karin bayani daga masana.
Hanyar haɗin kafofin watsa labarai