Rufe Gibin Aiki Tsakanin Maza da Mata: Hanya Mafi Sauki Don Inganta Tattalin Arzikin Afrika

Daga Editocin Nigeria Time News

Abuja, Najeriya — Yuni 19, 2025

Tattalin arzikin duniya na fama da babban gibi da ake iya cike shi ta hanyar shigar da mata cikin kasuwar aiki. Rahotanni na baya-bayan nan sun nuna cewa rashin daidaito a ayyukan yi tsakanin maza da mata yana janyo asarar dala tiriliyan 21 ga tattalin arzikin duniya. A Najeriya, inda rashin aikin yi da ware mata da nakasassu ke kara ta’azzara, shirye-shiryen shigar da kowa cikin harkokin tattalin arziki na karbuwa a matsayin hanya mai amfani don ci gaban kasa.

Labarin Amina: Jarumta Duk da Kalubale

Amina, yarinya mai shekaru 19 da ke zaune a Kano, tana da nakasa ta jiki kuma tana da kwazo da burin zama ‘yar kasuwa. Kano ita ce jihar da ke da mafi yawan matan da ba sa da aikin yi a Najeriya. Tun da farko, Amina ta yi kokarin sayar da kayan dinki a intanet ba tare da tsari ko kwarewar talla ba, amma daga bisani ta sami ci gaba bayan ta shiga shirin SABI Woman.

“Ba ni da wata masaniya a kan tallace-tallace da gasar kasuwa,” in ji ta. “Amma yanzu na san yadda zan tsara kasuwanci na.”

Canjin da ta samu ya nuna cewa mata, musamman masu nakasa, na da dama idan aka ba su horo da tallafi da ya dace.

Kididdigar Gibin Aiki Tsakanin Maza da Mata: Me Rahoton Ya Nuna

Bankin Duniya ya fitar da wani sabon rahoto da ake kira “Gender Employment Gap Index” wanda ke nuna cewa idan mata sun samu aikin yi kamar yadda maza ke samu, to GDP na duniya zai tashi daga dala tiriliyan 106 zuwa 127. Wannan karin dala tiriliyan 21 ya fi tattalin arzikin Tarayyar Turai gaba daya.

“Kashi 75 cikin 100 na wannan riba za a iya samunsa nan take,” in ji Lianna Jones, Babbar Mashawarcin Sightsavers kan karfafawa mata gwiwa ta fuskar tattalin arziki.

A Najeriya, gibin aiki tsakanin maza da mata ya kai kashi 8.4%. Cike wannan gibi zai iya karawa GDP per capita fiye da ninki uku na albashin mafi kankantar da gwamnati ke biya.

Me Yasa Hada Kowa Cikin Aiki Ke Da Mahimmanci Ga Afirka

Da yawan jama’ar Afirka zai karu sosai nan da shekarar 2030, yin daidaito a damar tattalin arziki tsakanin maza da mata zai haifar da “riba biyu”: karuwar aiki da rage bambancin samun kudin shiga.

“Mata na amfani da kudin da suka samu wajen kula da iyalansu da al’ummominsu,” in ji Lianna.

Shirye-shiryen da Ke Sauya Rayuwa: Daga Lagos zuwa Kenya

Shirin IT Bridge Academy a Lagos da Kano yana koyar da mata da masu nakasa sana’o’in zamani da za su ba su damar shiga kasuwar aiki. Amina na daga cikin wadanda suka amfana da shirin SABI Woman daga Sightsavers.

“Yanzu na san yadda zan fafata da wasu a kasuwa. Burina shine in zama babbar ‘yar kasuwa da ke daukar ma’aikata,” in ji ta.

Razak Adekoya, Babban Mashawarcin Sightsavers, ya ce akwai dabi’un da ke hana mutane masu nakasa samun ilimi da ayyuka.

“Mun lura da cewa yawancin masu nakasa na karantar fannoni na musamman kawai. Muna kokarin bude musu sabbin damar da suka fi fadin tunaninsu.”

Kamfen Din Equal World: Yaki da Ware Masu Bukata ta Musamman

Shirin Equal World yana daga cikin gagarumin kamfen da ke kare hakkin masu nakasa a matakin kasa da kasa. Lydia Rosasi, yar shekaru 30 daga Kenya, ta shiga kamfen din kuma ta bayyana a taruka irin na Majalisar Dinkin Duniya don karfafa doka da tsare-tsare masu shigar da kowa ciki.

“Na samu damar magana a wuraren da ke da tasiri, ina kiran a daina ware masu nakasa,” in ji ta.

Daga Sadaka zuwa Dabarar Ci Gaba

Sako ya fito fili: hada kowa cikin tattalin arziki ba sadaka ba ce, dabara ce mai karfi don inganta kasa. Shirye-shiryen kamar SABI Woman na sauya rayuwa da kawo ci gaba mai dorewa.

“Lokacin da masu nakasa suka samu horo da dama, su ma suna kara habaka tattalin arziki kamar kowa,” in ji Lianna. “Fa’idar hakan na yaduwa zuwa cikin gida, unguwa, da kasa baki daya.”

Kammalawa: Lokaci Ya Yi

Najeriya da Afirka gaba daya ba za su iya ci gaba da daukar nauyin ware mata da masu nakasa ba. Cike gibin aiki tsakanin maza da mata ya zama wajibi idan ana son ganin ci gaba mai dorewa.

Labarin Amina, Lydia, da sauran mata da masu nakasa ya nuna cewa idan aka ba su dama, za su iya kawo gagarumin ci gaba. Tambayar ita ce: Za mu iya ci gaba da jure wa asarar da ke tattare da rashin daukar mataki?