Labarin da ke ƙarƙashin bincike na yau ya shafi wani batun da ya dade yana zubar da jini da hawaye a Jihar Taraba: matsalar ‘yan gudun hijira na kabilar Tiv da zarginsu na ci gaba da fuskantar wariya da tilastawa gudun hijira daga al’ummominsu na asali.
A ranar Litinin, shugaban al’ummar ‘yan gudun hijiran Tiv a jihar, Peter Achibo, ya fitar da wata sanarwa mai cike da baƙin ciki da fargaba. Sanarwar ta yi kira ga Gwamna Agbu Kefas da Gwamnatin Jihar Taraba su riƙa bin doka da kuma tanadin kundin tsarin mulkin ƙasar da ke ba da kariya daidai ga duk ’yan ƙasa. Amma abin da ya fi damun su shi ne, yadda ake ci gaba da nuna wariya a kansu.
Achibo ya bayyana cewa, akwai wani yunƙuri na gangan da ake yi na korar mutanen Tiv gaba ɗaya daga al’ummomin kakanninsu, musamman ma a yankin Majalisar Wukari. Wannan batu ba sabon abu bane a tarihin rikicin Tiv da Jukun da ya ɗanɗana shekaru aru-aru. Rikicin ya samo asali ne daga rikicin filaye da neman mulki, amma ya ƙara tsananta bayan harin da aka kai a ranar 1 ga Afrilu, 2019.
Batun Kwace Filaye Don Sansanin Soja: Ɗaya daga cikin batutuwan da suka tayar da hushin al’ummar Tiv shi ne shawarar da gwamnatin jihar ta yanke na kwance filaye sama da kadada 150 daga ƙauyukan Ikyaior da Jandekyula domin kafa sansanin soja (Forward Operating Base – FOB). A al’adance, ana kafa irin wannan sansani ne don kare farar hula da kuma samar da tsaro. Sai dai a idanun ‘yan Tiv, matakin yana da ma’ana biyu: na farko, yana kwace filayensu na gada; na biyu kuma, yana kaiwa hari ƙauyukan da suka yi nasarar komawa bayan shekaru biyar na gudun hijira, don hana su sake zama cikin kwanciyar hankali. Wannan ya sa suka ɗauki shawarar a matsayin “ƙara wariya” a kansu.
Rashin Daidaito A Cikin Martani Da Komawa Gida: Achibo ya yi kakkausar suka game da yadda gwamnati ke bi da batun komawar ‘yan gudun hijira. A cewarsa, yayin da al’ummomin Jukun suka sami tallafi da kariya domin komawa gidajensu bayan rikicin 2019, ‘yan gudun hijiran Tiv har yanzu suna fuskantar wani tsari na “toshewa” da ke hana su komawa. Ya bayyana cewa, ƙauyuka 283 na Tiv a Wukari, 69 a Donga, 37 a Ibi, da dama a Takum, har yanzu suna babu kowa – wato fanko. Wannan ya bar fiye da mutane 300,000 na Tiv cikin mawuyacin hali na rashin matsuguni.
Ko da yake an yi kira da yawa, gwamnati ba ta samar da isasshen tsaro ba don sauƙaƙa komawar waɗannan mutane cikin aminci. Wannan rashin daidaito, a cewar Achibo, “ya haifar da babban damuwa game da adalci, rashin son kai, da daidaito” a cikin tsarin mulki.
Korafe-korafen Da Suka Dade: Sanarwar ta ƙunshi jerin korafe-korafen da al’ummar Tiv ke yi a Jihar Taraba, waɗanda suka wuce batun gudun hijira kawai. Sun haɗa da:
- Rashin Wakilci: Hana mutanen Tiv wakilci a cikin majalisun gargajiya (Sarautu) na yankunan da suke zama.
- Warewa Siyasa: Ana ware su daga mukamai da dama a gwamnatin jihar.
- Matsalar Takardu: Ana hana su samun takardun shaida na ƙasa kamar bayanai da katin zabe, wanda ke hana su yin rajista ko jefa ƙuri’a.
- Rashin Aikin Yi: Ƙarancin samun ayyukan gwamnati da gudummawar ci gaba a yankunansu.
- Canza Sunaye: Ana canza sunayen ƙauyukan Tiv da tarihi zuwa sunayen Jukun.
- Sarautun Waje: Ana naɗa sarakunan waje (masu ba da shawara) a kan al’ummomin Tiv maimakon barin su zaɓi sarakunansu.
- Kwace Filaye: Zargin cewa gwamnati tana marawa baya ayyukan kwace filayen Tiv ta hanyar amfani da doka ko soja.
Achibo ya kira waɗannan ayyuka duka “sabani ga kundin tsarin mulki kuma na son zuciya kawai.” Ya yi kira ga Gwamna Kefas da ya dage kan bin doka, ya tabbatar da kariya daidai ga kowa, kuma ya ƙaddamar da wani shiri na gaske na sauƙaƙa komawar duk ‘yan Tiv da suka rasa matsugunansu ba tare da tsoron sake fuskantar rikici ko tilastawa gudun hijira ba.
Ƙarshen Magana: Wannan rikici na Taraba yana nuna yadda rikicin kabilanci zai iya zama mai zurfi fiye da yaki kawai. Yana shafar haƙƙin zama, mallakar ƙasa, da kuma fahimtar ‘yan ƙasa da juna. Maganin gaskiya ba wai kawai tsaro ba ne, har da adalci, daidaito, da kuma ƙwazon sasantawa da haɗa kai. Komawar ‘yan gudun hijira cikin aminci da mutunci, tare da yin hakuri da bin doka, shine kawai hanyar da za a bi don katse wannan zagayowar zalunci da tashin hankali.
An fassara daga rahoton Daily Post.