Kwana Ya Kare: Tarihin Rayuwa da Gagarumar Gudunmawar Farfesa Adamu Baikie, Mai Tarihin Zama Farfesan Ilimi Na Farko A Arewa

Zaria, Nigeria – A wannan rana ta Juma’a, 12 ga Disamba, 2025, Najeriya ta yi jinin rasa daya daga cikin manyan ginshikan iliminta, wanda ya kafa hanyar ga dukkanin ‘yan Arewa masu neman matsayi a fagen ilimi. Farfesa Adamu Baikie, wanda ya zama Farfesa na farko a fannin Ilimi (Education) daga Arewacin Najeriya, ya rasu yana da shekara 94 a gidansa da ke birnin Zaria, jihar Kaduna. [[AICM_MEDIA_X]]

Labarin rasuwarsa, kamar yadda babban dansa Manjo Muhammad Adamu (mai ritaya) ya tabbatar wa jaridar Daily Trust, ya kawo karshen rayuwar wani gwarzo da ya yi amfani da kowace dama don buɗe ƙofofin ilimi ga mutanen yankinsa. A lokacin da ake kallon Arewa a matsayin yanki mai rauni a fannin ilimin Yamma, Farfesa Baikie ya yi fice ya zama abin koyi da kuma ginshiƙi.

Amma me ya sa tarihin Farfesa Baikie ya zama mai muhimmanci ga Arewa? Don amsa wannan, sai mu fahimci yanayin ilimi a Arewacin Najeriya a farkon karni na 20. A lokacin, ilimin boko ya fi samuwa a yankunan Kudancin Najeriya, yayin da a Arewa akwai gagarumin tashin hankali tsakanin ilimin zamani da na gargajiya. [[AICM_MEDIA_X]] Farfesa Baikie, ta hanyar samun digiri na uku (PhD) a fannin Ilimi, ya karya wannan shingen tunani. Ya nuna cewa mutumin Arewa na iya zama babban masani a fannin ilimin zamani, ba tare da ya watsar da asalinsa ba. Wannan nasarar ta bude wa dukkan ‘yan Arewa, musamman daga jihohin da ke da karancin ilimi, hanyar da za su bi don samun babban matsayi a cibiyoyin ilimi.

Gudunmawarsa ba ta iyaka wajen zama farfesa kawai. Ya rike mukamai masu muhimmanci a duk faɗin tsarin ilimi. Ya taba zama Shugaban Jami’a (Vice-Chancellor) a Jami’ar Ilorin, kuma ya yi aiki a matsayin Mataimakin Shugaban Jami’a a Jami’ar Ahmadu Bello da ke Zaria. A wannan matsayi, ya ba da gudunmawa mai girma wajen tsara manhajojin karatu, horar da malamai, da kuma inganta ingancin koyarwa. Wasu daga cikin ɗalibansa da suka girma a ƙarƙashin jagorancinsa sun zama manyan jami’ai da masana ilimi a yau, suna ci gaba da watsa iliminsa.

Bayan haka, Farfesa Baikie ya kasance mai himma wajen haɗa ilimin zamani da al’adun gargajiya. Ya yi ƙoƙari sosai wajen tabbatar da cewa tsarin ilimi na Najeriya ya ɗauki nauyin ƙimar al’adun Arewa. Aikin bincikensa da rubuce-rubucensa sun mayar da hankali kan yadda ake iya amfani da harshen Hausa da kuma tsarin ilimin gargajiya (tsangaya) wajen inganta koyo a makarantun zamani.

Manjo Muhammad ya bayyana cewa marigayin ya bar ‘ya’ya biyar. Lokacin da za a yi jana’izar sa, wanda zai faru nan ba da jimawa ba, hakika za ta zama wurin taron manyan masana ilimi, jami’ai, da ‘yan uwa daga ko’ina cikin ƙasar don tunawa da wanda ya yi wa al’umma hidima ta musamman. [[AICM_MEDIA_X]]

A ƙarshe, rasuwar Farfesa Adamu Baikie ta ce mana cewa kwana ya kare ga wani babban jarumi. Amma tarihinsa, nasarorinsa, da gudunmawar da ya bari a fannin ilimi za su ci gaba da zama fitila da tunani ga duk wanda ke son ci gaba a wannan fanni. Ya tabbatar da cewa ‘yan Arewa na iya kaiwa ko’ina, kuma ilimi shi ne mabudin buda dukkan kofa. Allah ya jikan shi, ya ba shi hijira mai girma, ya kuma ba wa iyalinsa da al’ummar Najeriya baki daya hakurin jurewa wannan babban rashi.

Karin bayani na nan gaba…

Asali: Legit.ng