Kungiyar Ibibio Ta Ki Amincewa Da Kafa Jihar Obolo, Ta Ki Ba Da Wata Kasa

Kungiyar kabilanci ta Ibibio ta nuna adawa sosai game da kira don kafa jihar Obolo, inda ta bayyana cewa ba za ta ba da wani yanki na kasar kakanninta ba don wannan sabuwar jiha. Wannan bukata mai cike da cece-kuce ta haifar da tashin hankali a yankin Kudu maso Kudu na Najeriya, inda mutanen Ibibio ke tabbatar da hakkinsu na tarihi a kan filayen da ake takaddama a kai.

Tushen Rikicin

Rashin jituwar ya samo asali ne daga rigingimun yanki da suka dade tsakanin al’ummar Ibibio da Obolo (Andoni) a jihar Akwa Ibom. Yayin da masu fafutukar ke jayayya cewa jihar Obolo za ta tabbatar da wakilci da ci gaba mafi kyau ga mutanen Obolo, shugabannin Ibibio suna dagewa cewa iyakokin da ake nufin kafa jihar za su mamaye filayen asalinsu.

“Kakanninmu sun mamaye wadannan filaye tsawon ƙarni,” in ji Chief Okon Bassey, babban sarkin gargajiya na Ibibio. “Ba za mu iya ba, kuma ba za mu ba da gadonmu ba saboda dalilai na siyasa.”

Tasirin Siyasa

Muhawarar kafa jiha ta zo ne a lokacin da siyasar Najeriya ke cikin wani yanayi mai mahimmanci, inda bukatun samar da sabbin jihohi sukan yi karo da batun kabilanci da kuma sarrafa albarkatu. Masu sharhi sun nuna cewa rikicin na iya:

• Tsawaita ayyukan bitar kundin tsarin mulki
• Dora matsin lamba kan dangantakar kabilu a yankin Niger Delta
• Yin tasiri ga yanayin kada kuri’a a zabubbuka na gaba

Mahallin Tarihi

Jihar Akwa Ibom, wacce aka kafa a shekarar 1987 daga tsohuwar jihar Cross River, ta kasance gida ga kabilu da dama ciki har da Ibibio, Annang, da Obolo. Mutanen Ibibio sune mafi yawan kabila a jihar, wanda ya kai kusan kashi 60% na al’ummar jihar.

A baya, yunƙurin kafa jihohi a yankin ya fuskanci adawa irin wannan. A shekarar 2012, an yi watsi da shirin kafa jihar Itai daga wasu sassan jihohin Akwa Ibom da Cross River bayan irin wannan adawar daga al’ummomin asali.

Martanin Al’umma

Martani game da matsayin Ibibio ya bambanta:

Magoya bayan Jihar Obolo: Suna jayayya cewa kafa jihar zai magance matsalolin wariya da kuma hanzarta ci gaba a yankunan Obolo.

Majalisar Gargajiya ta Ibibio: Ta yi kira da a koma kan iyakokin Hukumar Willink na 1953, wanda suka ce a fili ya ke bayyana yankunan Ibibio.

Kungiyoyin Matasa: Daga bangarorin biyu sun shirya zanga-zangar lumana, duk da cewa hukumomi suna sa ido kan yiwuwar tashe-tashen hankula.

Martanin Gwamnati

Gwamnan jihar Akwa Ibom Umo Eno ya yi kira ga zaman lafiya, yana rokon bangarorin duka su bi hanyar tattaunawa. “Dole ne mu warware bambance-bambancenmu ta hanyar tsarin mulki, ba ta hanyar adawa ba,” in ji gwamna a wani taron zaman lafiya na baya-bayan nan.

Har yanzu Majalisar Dokokin ƙasa ba ta yi la’akari da shawarar kafa jihar Obolo ba, ko da yake wasu ‘yan majalisa daga yankin sun fara tattaunawa na farko.

Binciken Kwararru

Masanin kimiyyar siyasa Dr. Nkoyo Edem ya bayyana cikakken yanayin lamarin: “Kafa jihohi a Najeriya sau da yawa yana haɗuwa da tambayoyi game da asali da sarrafa albarkatu. Abin da ake buƙata shine cikakkiyar hanya wacce za ta yi la’akari da da’awar tarihi, yawan jama’a na yanzu, da bukatun ci gaba na gaba.”

Masana shari’a sun lura cewa duk wani ƙoƙarin kafa jiha zai buƙaci:

1. Yin kuri’ar raba gardama a yankunan da abin ya shafa
2. Amincewa da kashi biyu bisa uku a duka zaɓaɓɓun majalisun dokoki
3. Amincewar shugaban ƙasa

Hanyar Gaba

Yayin da tashin hankali ke ci gaba, shugabannin al’umma daga bangarorin biyu sun amince su kafa kwamitin sulhu. Ƙungiyar, wacce ta ƙunshi sarakunan gargajiya, wakilan matasa, da shugabannin mata, tana da niyyar samar da matsaya gaba ɗaya kafin lamarin ya ƙara tsananta.

A halin yanzu, mutanen Ibibio sun tsaya tsayin daka a kan adawarsu, yana saita fagen ci gaba da yin juyin mulki da shari’a a cikin watanni masu zuwa.

Cikakken daraja ga mai wallafa na asali: The Nation Newspaper – Hanyar haɗi