Amurka da Haiti Sun Yi Kira Ga Ƙirƙirar Sabuwar Runduna Ta Musamman Don Murkushe ‘Yan Daba

WASHINGTON/PORT-AU-PRINCE – Gwamnatocin Amurka da Haiti sun yi kira ga ƙasashe membobin Majalisar Ɗinkin Duniya (MDD) da su yi sauri su amince da canjin fasalin aikin tawagar jami’an tsaro ta ƙasa da ƙasa da ke taimakawa ‘yan sandan ƙasar Haiti. Manufar ita ce a mayar da wannan tawagar zuwa wata runduna ta musamman da za ta ba da izini mai ƙarfi da kuma makamai masu ƙarfi don murkushe kungiyoyin ‘yan daba da suka kama mulkin tsibirin. Wannan kira yana zuwa ne gab da kuri’ar da kwamitin sulhu na MDD zai kada nan ba da jimawa ba kan ci gaba da aikin taimako a Haiti.

A cikin makwannin da suka wuce, wakilan Amurka da Haiti sun kaddamar da tattaunawa mai zurfi tare da membobin kwamitin sulhu na MDD. Tattaunawar ta mayar da hankali kan bukatar canja wurin ayyukan rundunar Multinational Mission to Support Security (MMAS) da aka kafa a shekarar 2023, wacce a yanzu haka Kenya ke jagoranta. An yi niyya don sauya wannan rundunar zuwa wata ƙungiya mai ƙarfi da za ta iya fuskantar ‘yan daba da suka hana al’ummar Haiti kwanciyar hankali da tsaro.

Raunin Rundunar MMAS da Bukatar Ƙarfafawa

Kasashen biyu, Amurka da Haiti, sun gabatar da hujjoji masu yawa da ke nuna raunin da ke tattare da rundunar MMAS a halin yanzu. Wa’adin aikin tawagar na farko zai kare a farkon watan Oktoba na wannan shekara, wanda hakan ya haifar da damuwa game da yadda za a ci gaba da tallafawa ‘yan sandan Haiti. Bugu da ƙari, shugaban rikon kwaryar Haiti, Ariel Henry, ya bayyana cewa rashin isassun kudade na gudanar da aikin, ƙarancin kayan aiki da kuma ƙananan adadin jami’an da ke cikin rundunar, sun sa har yanzu ake gwagwarmaya don kawo ƙarshen harin da ‘yan daba ke kai wa jama’a.

Majiyoyi da ke kusa da tattaunawar sun bayyana cewa, sabuwar rundunar da ake shirin kafa a kan shawarar Amurka da Panama za ta ƙunshi jami’an tsaro kusan 6,000. Wadannan za su haɗa da ƙwararrun ‘yan sanda da sojoji daga ƙasashe daban-daban, waɗanda za su ba da horo, gudanarwa, da kuma goyon baya na fasaha ga rundunonin tsaro na Haiti. Duk da haka, ana sa ran shirin zai fuskanci turjiya daga wasu manyan ƙasashe a kwamitin sulhu na MDD, musamman China da Rasha, waɗanda ke da kujeru na dindindin a kwamitin.

Matsalar Tsaro a Haiti: Halin da ake Ciki

Halin tsaro a Haiti ya ci gaba da tabarbarewa a cikin ‘shekaru biyu da suka wuce. Kungiyoyin ‘yan daba sun ƙara ƙarfi da kuma yawan mallakar makamai masu ƙarfi, inda suka sami ikon sarrafa sassan birnin Port-au-Prince da sauran yankuna. A cewar rahotannin Majalisar Ɗinkin Duniya, rikicin da ‘yan daba ke haifarwa ya yi sanadiyar mutuwar mutane 5,600 a cikin shekarar 2024 kaɗai. Wadannan kungiyoyi suna yin amfani da tashin hankali, fashi, da kuma fyade a matsayin makamai don tsoratar da jama’a da kuma samun kuɗaɗen fansa.

Rundunar ‘yan sanda ta Haiti (PNH) ta fuskanci kalubale masu yawa wajen yaki da wadannan ƙungiyoyi. Rashin isassun makamai, horo, da kayan aiki na fasaha sun sa ‘yan sandan suka zama masu rauni a idan ‘yan daba. Yawancin lokuta, ‘yan sanda ba su da kwarin gwiwa don fuskantar hare-haren da ke da makamai masu yawa. Wannan lamari ya sa al’umma ta zama cikin tsoro kuma ba ta da wata majiya ta tsaro.

Gudummawar Ƙasashen Duniya da Koma Bayan Tattaunawar

Shirin tura sojojin ƙasa da ƙasa zuwa Haiti bai zama sabon abu ba. A shekarar 2023, Majalisar Ɗinkin Duniya ta amince da aikin MMAS a karkashin jagorancin Kenya. An yi shi ne domin ba da tallafi ga ‘yan sandan Haiti, amma ikon aikin ya kasance mai iyaka, yana mai da hankali kan horarwa da ba da shawara maimakon aikin yaƙi da ‘yan daba kai tsaye. Sakamakon haka, tasirin aikin ya kasance ƙanƙanta a kan yadda ake ganin tsaro a fagen doka.

Yunkurin da Amurka ke yi na canza wannan tsarin ya nuna ƙarin ƙuduri na siyasa da na soja. Amurka ta kasance tana ba da tallafin kuɗi da na fasaha ga Haiti, amma ta ga cewa ba za a iya magance matsalar tsaro ba tare da ƙarin ƙoƙarin duniya ba. Duk da haka, kowane yunƙuri na canji a kwamitin sulhu na MDD yana buƙatar ƙuri’ar ƙuri’u 9 daga cikin mambobi 15, tare da cewa babu wani daga cikin membobi biyar na dindindin – Amurka, Faransa, Birtaniya, China, da Rasha – ya ki amincewa da shi. Wannan shi ne mahaɗin da ke haifar da damuwa game da yiwuwar amincewa da shawarar.

Matsayin Ƙasashen Dake da Gudunmawa

Kenya, a matsayin jagora na yanzu na rundunar MMAS, ta nuna shirye-shiryen ta na ci gaba da ba da gudummawar sojoji ga aikin. Gwamnatin Kenya ta aika da jami’an tsaro 1,000 don horar da ‘yan sandan Haiti, amma ta bayyana cewa tana buƙatar ƙarin tallafi daga sauran ƙasashe don inganta aikin. Wasu ƙasashen Latin Amurka da na Caribbean suma sun nuna sha’awar ba da gudummawa, ko da yake adadin sojojin da za su tura ba a bayyana ba tukuna.

Sauran ƙasashe da suka sanya sunan don ba da gudummawa ga aikin na baya sun haɗa da Jamaica, Bahamas, da Antigua da Barbuda. Duk da haka, gudunmawar da waɗannan ƙasashe ke iya bayarwa ta iya zama ƙanƙanta idan aka kwatanta da buƙatun da ake buƙata don murkushe ƙungiyoyin ‘yan daba masu saurin karuwa. Wannan shi ke sa goyon bayan manyan ƙasashe kamar Amurka ya zama dole.

Hanyoyin Da Zai Biyo Baya da Tsammanin Al’umma

Idan kwamitin sulhu na MDD ya amince da shawarar, za a fara aikin shirya sabuwar runduna cikin gaggawa. Wannan zai haɗa da tattara sojoji daga ƙasashe daban-daban, kayan aiki, da kuma tsara dabarun shiga tsakani. Manufar ita ce a fara aiki a cikin ƙasar nan da nan bayan amincewa, domin hana ‘yan daba samun damar ƙara ƙarfi ko kuma mamaye wasu yankuna.

Al’ummar Haiti, duk da cewa suna fatan samun sauki daga tashin hankali, sun nuna damuwarsu game da shigar da sojojin ƙasa da ƙasa. Tarihin shigar da sojojin waje a Haiti, musamman a shekarun 1990 da 2000, ya haifar da rikice-rikice da kuma zargin cin zarafin bil adama. Don haka, al’umma na buƙatar tabbacin cewa sabuwar runduna za ta yi aiki ne kawai don kare jama’a da kuma dawo da doka da oda, ba don cin gashin kanta ba. Gwamnatin rikon kwaryar ta yi kira ga jama’a da su ba da haɗin kai tare da rundunar idan ta fara aiki.

Kula da matsalar tsaro a Haiti ba zai yiwu ba tare da magance tushen matsalolin da ke haifar da rashin kwanciyar hankali ba. Tattalin arzikin ƙasar ya ruguje, yawan rashin aikin yi ya yi yawa, da kuma rashin ababen more rayuwa na yau da kullun. Wadannan abubuwa ne ke ba da damar ƙungiyoyin ‘yan daba su yi ɗimbin yawa da kuma samun sauyi daga matalauta da ba su da wata hanya. Don haka, duk wani shiri na tsaro dole ne ya tattare da shirye-shiryen ci gaba da tattalin arziki da na zamantakewa don magance tushen rikicin.

Kammalawa

Kiran da Amurka da Haiti suka yi na ƙirƙirar sabuwar runduna ta musamman don murkushe ‘yan daba a Haiti yana wakiltar wani muhimmin mataki a yunkurin kawo karshen rikicin tsaro a ƙasar. Sai dai kuma, nasarar wannan shiri na dogara ne da yadda ƙasashen duniya za su amince da shi a kwamitin sulhu na MDD, da kuma irin gudunmawar da za a bayar. Al’ummar Haiti na jiran sauki daga tashin hankali, amma suna buƙatar tabbacin cewa duk wani shiri na tsaro zai bi ka’idojin kare haƙƙin bil adama kuma zai mai da hankali kan ci gaba mai dorewa. Idan aka yi nasara, wannan yunƙuri na iya zama farkon sabon zamani na lumana ga ƙasar Haiti.

Full credit to the original publisher: Deutsche Welle (DW) – https://www.dw.com/ha/amurka-na-son-a-samar-da-sabuwar-runduna-don-murkushe-yan-daba-a-haiti/a-74100663