Rikicin Hisbah Kano: Matasan Arewa Suna Gargadin Barazanar Sojojin Sirri da Tsarin Mulki

Kano – Rikici na siyasa da shari’a ya barke a jihar Kano bayan sanarwar tsohon gwamnan jihar, Alhaji Abdullahi Ganduje, na shirin kafa wata sabuwar hukumar Hisbah mai zaman kanta. Kungiyoyin matasa na Arewa sun yi tir da wannan mataki, suna mai cewa yana haifar da barazana mai tsanani ga tsarin mulki da zaman lafiya a jihar.

Gargadin Matasa: “Ba Bisa Ka’ida Ba Ne”

Haɗin gwiwar manyan kungiyoyin matasa na Arewa, ciki har da Arewa Youths Consultative Forum da Northern Youth Council of Nigeria, sun bayyana adawarsu a wata taron manema labarai. Sun bayyana shirin kafa sabuwar hukumar a matsayin “fafutukar neman mulki wadda ba ta bin tsarin mulkin kasar ba.” Sun kara da cewa, “Mutumin daya tilo da ke da ikon gudanar da mulki a jihar Kano bisa doka shi ne Gwamna Abba Kabir Yusuf.”

Bisa ga bayanin da suka bayar, akwai wata Hukumar Hisbah da ta dace da doka, wacce aka kafa bisa Dokar Hisbah ta Jihar Kano na 2003. Wannan doka ce ke ba Gwamna da Majalisar Dokokin Jiha ikon nada, tsara, da kula da ma’aikatan Hisbah. Saboda haka, duk wani yunƙuri na ƙirƙirar wani tsari na dabam, suna ganin, “ba wai kawai ba bisa ka’ida ba ne, har ma ya saba wa zaɓin jama’a na dimokuradiyya kai tsaye.”

Tambayoyin Tsaro: Shin Sojojin Sirri Ne?

Wani batu mai tsanani da kungiyoyin matasan Arewa suka kawo shi ne batun tsaro. Suna gargadin cewa kafa wata hukuma mai dauke da ma’aikata 12,000, wacce za a gudanar da ita ta hanyar masu zaman kansu, “yana da alamun sojojin masu zaman kansu.”

Sun yi nuni zuwa Sashe na 227 na Kundin Tsarin Mulkin Najeriya, wanda a sarari ya hana “kiyaye duk wani soja na sirri, sojojin masu zaman kansu, ko makamantan haka.” Sun yi ikirarin cewa girman da ayyukan tsaro da ake son a ba wa wannan sabuwar hukumar, a sarari ya saba wa wannan doka ta tsakiya.

Fahimtar Siyasa: Wani Yunkuri Na Raunana Gwamnati?

Baya ga batun shari’a, matasan sun duba wannan mataki ta bangaren siyasa. Sun bayyana shi a matsayin “wani yunƙuri na siyasa don raunana gwamnatin Gwamna Yusuf.” Suna ganin cewa ƙirƙirar wata hukuma ta dabam a lokacin mulkin abokin hamayyar siyasa, “wani yunƙuri ne na bayyane don raunana halaccin gwamnatin da aka zaɓa.”

Wannan binciken ya nuna cewa rikicin ya taso ne a tsakiyar rikicin siyasa tsakanin tsohon gwamna Ganduje da gwamnan yanzu Abba Kabir Yusuf, wanda ya kasance dan takarar jam’iyyar PDP yayin da Ganduje dan APC ne. Wannan ya sa ake kallon matakin a matsayin wani yunƙuri na ci gaba da rikicin siyasa ta wasu hanyoyi.

Hatsarori Ga Zaman Lafiya da Tsaro

Kungiyoyin matasan sun yi kakkausar gargadi game da hatsarorin da wannan shirin ke haifarwa. Suna cewa irin wannan mataki na iya “ƙara tada hankalin siyasa, rage bin doka da oda, da kuma taɓazzara matsalolin tsaro a yankin.”

Gargadin ya zo ne a lokacin da yankin Arewa, da jihar Kano da kanta, ke fuskantar matsalolin tsaro daban-daban. Samuwar wata ƙungiya mai yawa da ke da ikon tilasta bin ka’idoji, amma ba ta ƙarƙashin ikon gwamnatin jiha ba, na iya haifar da rudani da rikice-rikice a tsakanin hukumomi.

Matsayin Kundin Tsarin Mulki da Ikon Jihohi

Batu na ƙarshe da ya fito daga bayanin kungiyoyin matasan shi ne game da ikon jihohi kan harkokin tsaro. Sun yi nuni zuwa Jadawalin Biyu na Kundin Tsarin Mulki, wanda ya sanya ayyukan ‘yan sanda da tsaron cikin gida a ƙarƙashin Dokoki na Musamman. Wannan yana nufin cewa ikon kafa hukumomin tsaro na musamman na tarayya ne kawai.

Duk da yake jihohi na iya ƙirƙirar ƙungiyoyin addini ko al’adu, irin su Hisbah, dole ne waɗannan ƙungiyoyin su kasance ƙarƙashin ikon jihar kuma su yi aiki cikin ƙa’idodin da doka ta tsara. Wannan shine tushen gardamar cewa Ganduje, a matsayin tsohon gwamna, ba shi da ikon kafa ko kula da wata hukumar tilastawa bisa tsarin mulki.

Kammalawa: Rikicin da ke faruwa a Kano game da ikon Hisbah ya fito ne daga rikice-rikicen siyasa, amma ya kai ga tattalin batutuwa masu muhimmanci na shari’a da tsaro. Yayin da ake jiran ci gaba da al’amarin, batun da ya fito shi ne yadda za a kiyaye tsarin mulki da zaman lafiya a yayin da rikicin siyasa ke ci gaba. Matasan Arewa sun ɗaga murya don nuna damuwarsu game da barazanar da suke ganin tana gabatowa ga dimokuradiyya da tsaro a Kano da ma yankin Arewa baki ɗaya.

Labarin ya dogara ne akan bayanai daga wata hira da kungiyoyin matasan Arewa suka yi da manema labarai, kamar yadda aka ruwaito a Tribune Online.