Ƙarfafa Dimokuradiyya: IPC Ta Ziyarci Arewacin Najeriya, Ta Tattauna Da ‘Yan Jarida

Yayin da zaɓukan jihohin Anambra, Osun, da Ekiti ke gab da zuwa, tare da zaɓen shekara ta 2027, hankalin jama’a ya sake komawa ga rawar da kafofin watsa labarai ke takawa a cikin tsarin dimokuradiyyar Najeriya, musamman ma idan aka yi la’akari da rawar da suka taka wajen samun ‘yancin kai a shekarar 1960.

A matsayinsu na hukuma ta huɗu, kafofin watsa labarai ba kawai masu ba da labari ba ne, amma su ne masu sa ido, masu ilmantarwa, da kuma dandalin gudanar da aikin gargaɗi. Daga ilmantar da ‘yan ƙasa game da ayyukansu na ƙasa, zuwa binciken gaskiyar maganganun ‘yan siyasa da kuma ba da rahoton ayyukan zaɓe cikin gaggawa, kafofin watsa labarai suna taimakawa wajen samar da masu jefa ƙuri’a masu ilimi. Suna bincikar ‘yan takara, tambayar alkawuran siyasa, gudanar da muhawarori, da kuma gudanar da aikin gargaɗi ga masu mulki.

Kalubalen da ‘Yan Jarida ke Fuskanta

Duk da haka, ‘yan jarida sau da yawa suna fuskantar matsananciyar wahala wajen cika waɗannan ayyuka, tun daga barazanar tsiya da cin zarafi, zuwa rashin tallafi a ɗakin labarai, ƙarancin albarkatu, da kuma yaduwar labaran ƙarya. Waɗannan batutuwa sun ƙara zama muhimmi bayan fara shirye-shiryen zaɓen 2027 na Najeriya.

Don magance waɗannan matsalolin da kuma ƙarfafa ƙarfin kafofin watsa labarai na ba da ingantaccen rahoto game da zaɓe, Cibiyar Watsa Labarai ta Duniya (IPC) ta shirya taron tattaunawa na kwana ɗaya ga ‘yan jarida da shugabannin kafofin watsa labarai daga jihohin Arewa maso Yamma na Kano, Jigawa, Kaduna, da Katsina.

Manufar Taron

Taron, wanda aka gudanar a ranar Juma’a, 4 ga Yuli, 2025, wani ɓangare ne na Shirin Taimakon Turai ga Gudanar da Dimokuradiyya a Najeriya na Biyu (EU-SDGN II), wanda aka aiwatar tare da haɗin gwiwar Cibiyar Kafofin Watsa Labarai da Al’umma (CEMESO).

Taron ya zama dandali na tattaunawa mai zurfi game da gaskiyar da ‘yan jarida ke fuskanta a sahun gaba na dimokuradiyya. An tattauna kan yadda za a inganta inganci, zurfi, da amincin rahoton zaɓe, yayin da ake binciko dabarun gina ƙwararrun kafofin watsa labarai masu amsawa.

Lanre Arogundade, Babban Darakta na IPC, ya fara taron da bayyana cewa manufar babban taron ita ce binciko yadda ‘yan jarida za su sami ingantaccen tallafi na cibiyoyi don cika aikinsu yadda ya kamata, musamman a lokutan siyasa masu tada hankali. Ya jaddada cewa gidajen watsa labarai ba dole ba ne kawai su ba da fifiko ga amincin da horar da masu ba da rahoto ba, har ma su ƙoƙari su haɗa da ƙungiyoyin da ba a ba su damar yin magana ba kamar mata, matasa, da nakasassu a cikin labaran zaɓe.

“Tsarin zaɓe yana ƙara lalacewa saboda yaduwar labaran ƙarya, ƙetare, da kuma ɓarna,” Arogundade ya faɗa. “Dole ne kafofin watsa labarai su jagoranci yaƙin da waɗannan labaran yayin da suke ƙara ilimin jama’a da na masu jefa ƙuri’a.”

Ya kuma lura da wani gibi da aka gano a lokacin kimanta shirin na EU: masu ba da rahoto sun nuna cewa ba su samun goyon bayan editoci da masu buga su ba, musamman a cikin ɗakunan labarai na dijital.

Gudummawar Mahalarta Taron

Mahalarta taron sun haɗa da editoci, masu ba da rahoto, da manajojin kafofin watsa labarai waɗanda suka raba abubuwan da suka faru da kuma tabbatar da sadaukarwarsu ga ka’idojin aikin jarida.

Abass Yushau, Babban Editan Nigerian Tracker, ya bayyana taron a matsayin “mai tasiri sosai,” inda ya jaddada cewa ba kawai ya haskaka matsalolin da ‘yan jarida ke fuskanta ba, har ma ya ba su kayan aiki don yaƙar labaran ƙarya da kuma yaudarar kan layi, matsala mai girma inda ƴan jarida na ƙarya ke yada labaran ƙarya don manufar siyasa.

Aminu Adamu Naganye, Editan Wiki Times, ya yaba wa shirin IPC a matsayin “ya daɗe,” inda ya bayyana cewa haɗa batutuwa kamar amfani da AI da kuma rahoton da ya haɗa da nakasassu ya nuna sauyi mai ci gaba. “Muna barin nan da shiri mafi kyau, ba kawai don ba da rahoton zaɓe ba, amma don kare sararin dimokuradiyya daga ɓarna,” in ji shi.

Ga Khadija Bello, ‘yar jarida ta Reporter’s Pen, taron ya ba ta ƙarfafawa mai amfani. Ta bayyana yadda horon ya ba ta kwarin gwiwa don rufe batutuwa masu mahimmanci kamar cin zarafin jima’i da barazanar da ake yi wa ‘yan jarida mata a Arewacin Najeriya, batutuwan da galibi ake watsi da su ko kuma ba a ba da cikakken rahoto ba. “Waɗannan tattaunawar sun daɗe ana buƙatarsu. Ba za mu iya gina dimokuradiyya bisa shiru ba,” ta ce.

Rawar Fasaha a Rahoton Zaɓe

Wani ɗan taron, Shugaban Ƙungiyar ‘Yan Jarida Kan Layi na Kano (ASKOJ) kuma mai buga Blazon News, ya ba da hankali ga sabon rawar da fasaha ke takawa wajen ba da rahoton zaɓe. Ya ambaci amfanin kayan aikin AI kamar Perplexity, waɗanda ke taimakawa wajen bin diddigin alkawuran ‘yan siyasa, don haka ƙarfafa aikin jarida na gudanar da aikin gargaɗi na dogon lokaci.

Bayan magance matsalolin nan take, taron ya ƙarfafa wani babban alƙawari: don tabbatar da cewa rahoton kafofin watsa labarai game da zaɓen 2027 ya haɗa da kowa, ya dogara ne akan bayanai, kuma ya dace da ɗa’a. Akwai alkawuran ƙara binciken gaskiya, haɓaka matakan tsaro na ‘yan jarida, da kuma zurfafa rahoton muryoyin marasa galihu.

Arogundade ya ƙare taron da kyakkyawan fata, yana bayyana fatan cewa sabon ƙarfin da ya fito daga tsarin kafofin watsa labarai na Arewa maso Yamma zai haifar da ingantattun manufofin ɗakin labarai da sakamakon dimokuradiyya. “Wannan ba kawai game da shirye-shiryen zaɓe ba ne, yana da alaƙa da kare tsarin dimokuradiyya ta hanyar aikin jarida mai ilimi,” in ji shi.

Kammalawa

Abubuwan da suka faru kamar wannan, babu shakka suna tunatar da mu cewa ƙarfin kowace dimokuradiyya ya dogara ne ba kawai kan ƙuri’a ba, har ma da jaruntaka, mutunci, da shirye-shiryen waɗanda ke ba da labarinta, waɗanda su ne ‘yan jarida.

Lalle ne, idan ‘yancin kai na Najeriya ya yiwu ta hanyar edita mai ƙarfi ba tare da zubar da jini ba, to kafofin watsa labarai na iya taka rawar da ta dace wajen tabbatar da zaɓe marasa tashin hankali ta hanyar ingantaccen wayarwa da wayar da kan jama’a.

Ozumi Abdul ‘yar jarida ce, mai ba da shawara kan huldar jama’a, kuma memba na DUBAWA, AfricaCheck da ICIR.

Source: Arewa Agenda